Zgodnie z art. 32 i 34 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634, z późn. zm., zwanej dalej „UZL”) oraz art. 17 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 159, z późn. zm., zwanej dalej „UPP”), w przypadku małoletnich dzieci decyzję o ich leczeniu podejmuje zasadniczo ich przedstawiciel ustawowy (czyli najczęściej rodzic). Natomiast w przypadku małoletnich, którzy ukończyli 16 lat, wymagana jest tzw. zgoda kumulatywna, tj. zarówno samego pacjenta, jak i jego przedstawiciela ustawowego. Wyjątkowo, w przypadku tzw. zabiegów prostych (art. 32 UZL), ustawa dopuszcza wyrażenie zgody na badanie małoletniego przez jego opiekuna faktycznego, w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt. 1 UPP. Zasadniczo więc podejmowanie wszelkich czynności leczniczych u osoby małoletniej wymaga obecności przedstawiciela ustawowego takiego pacjenta (p. pyt.). Przedstawiciel ten bowiem powinien być na bieżąco informowany o stanie zdrowia pacjenta, proponowanych i możliwych metodach diagnostycznych i terapeutycznych, wynikach leczenia i innych okolicznościach, o których stanowi art. 31 ust. 1 UZL i art. 9 ust. 2 UPP. Taka wiedza warunkuje możliwość udzielenia skutecznej prawnie zgody przez przedstawiciela ustawowego. Wydaje się, że dopuszczalne jest wykonanie zabiegów lub badań bez obecności przedstawiciela ustawowego, o ile uprzednio zostały one przez niego zaakceptowane. Rozwiązanie takie jest jednak ryzykowne. Lekarz bowiem mógłby wówczas udzielić tylko takich świadczeń zdrowotnych, o których wcześniej przedstawiciel ustawowy został właściwie poinformowany i na które wyraził zgodę. A więc w przypadku konieczności wykonania innych zabiegów (np. ustalonych na podstawie wstępnej diagnostyki, na którą wcześniej zgodził się przedstawiciel ustawowy), zasadniczo wymagana byłaby oddzielna zgoda przedstawiciela ustawowego. Lekarz powinien powstrzymać się od dalszych świadczeń do czasu zajęcia stanowiska przez przedstawiciela ustawowego. Ważnym aspektem tej sprawy jest również kwestia pewności lekarza w zakresie udzielonej zgody. Z punktu widzenia dowodowego istotne jest zatem, aby lekarz dysponował pisemnym oświadczeniem przedstawiciela ustawowego. Omawiane rozwiązania mogą dotyczyć zabiegów prostych, natomiast w przypadku zabiegów operacyjnych lub o podwyższonym ryzyku dla pacjenta należy do minimum ograniczyć wykonywanie zabiegów bez obecności przedstawiciela ustawowego.

W powołanych ustawach nie wymieniono katalogu czynności, które wymagałyby uzyskania zgody sądu opiekuńczego. Wskazują one natomiast przypadki, gdy zgoda ta zastępuje zgodę wyrażaną przez przedstawiciela ustawowego małoletniego. Taka sytuacja będzie mieć miejsce, gdy małoletni nie ma swego przedstawiciela ustawowego albo porozumienie z nim nie jest możliwe. Zgoda sądu jest również konieczna w przypadku, gdy przedstawiciel ustawowy pacjenta odmówił zgody na zalecane leczenie (art. 32 ust. 6 i art. 34 ust. 6 UZL) oraz w przypadku tzw. zgody kumulatywnej, gdy stanowisko małoletniego pacjenta i jego przedstawiciela ustawowego są rozbieżne. (RKub) (2013, 2014)

01-01-2014

Piśmiennictwo

1. Ignaczewski J.: Zgoda pacjenta na leczenie. Warszawa, 2003
2. Kubiak R.: Prawo medyczne. Wykłady specjalizacyjne. Warszawa, 2010
3. Kubiak R.: Zgoda na zabieg medyczny. Kompendium dla lekarzy. Kraków, 2013
4. Świderska M.: Zgoda pacjenta na zabieg medyczny. Toruń, 2007
5. Zielińska E. (red.): Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. Warszawa, 2008