Niealergiczny Nieżyt Nosa
W Poradni Alergologicznej diagnozuje się m.in Pacjentów z okresowym lub przewlekłym katarem. Moim celem jest ustalenie, czy ma on podłoże alergiczne. Potwierdza się to u ok. 30% badanych. Co z resztą? Przecież po wykluczeniu alergii, nadal mają KATAR i to często utrudniający normalne oddychanie i funkcjonowanie. Często te osoby czują się zawiedzione, że "NIC NIE WYSZŁO" Że niby co? Symulują? Nic bardziej mylnego. Dlatego dla tych Pacjentów, którym po wszystkich badaniach piszemy na zaświadczeniu: "Nie wymaga leczenia w Poradni Alergologicznej" garść podstawowych informacji na temat problemów nosowych.
Niealergiczne nieżyty nosa
Nieżyt nosa (rhinitis) to zapalenie błony śluzowej nosa, w przebiegu którego występuje jeden (lub więcej) z następujących objawów:
- niedrożność nosa,
- wodnista wydzielina nosowa,
- świąd nosa
- kichanie.
Niealergiczny nieżyt nosa to takie zapalenie błony śluzowej nosa, w przebiegu którego nie udaje się potwierdzić etiologii alergicznej. Rozpoznanie ustala się na podstawie wykluczenia innych chorób (m.in. zmian anatomicznych w obrębie noso-gardła, chorób ogólnoustrojowych). Niealergiczny nieżyt nosa charakteryzuje wodnista wydzielina i brak objawów infekcji. U podłoża zmian zapalnych w błonie śluzowej nosa leży nadreaktywność błony śluzowej nosa. Nadreaktywność błony śluzowej nosa określa się jako nadmierną reakcję błony śluzowej nosa na różne czynniki otoczenia, spowodowane m.in. uszkodzeniem nabłonka nosa, zwiększoną pobudliwością receptorów błony śluzowej nosa, zmianami przewodnictwa nerwowego w układzie nerwowym, uwalnianiem w błonie śluzowej nosa komórek zapalnych oraz nacieki z tych komórek.
Niealergiczne nieżyty nosa stanowią nawet do 60% wszystkich nieżytów nosa. Uwaga: Często zdarza się współistnienie zarówno alergicznego, jak i niealegicznego nieżytu nosa.
Przyczyna choroby jest nieznana, testy skórne są ujemne, poziom całkowity IgE w normie oraz brak alergenowo swoistych IgE.
Niealergiczne nieżyty nosa mogą występować w każdym wieku, jednak zwykle występują po 20 r.ż. i częściej u kobiet.
W zależności od występujących objawów chorych możemy podzielić na trzy grupy:
- chorzy z dominującym kichaniem
- chorzy z dominującym wyciekiem z nosa
- chorzy z dominującą niedrożnością nosa.
Najmniej chorych kwalifikuje się do pierwszej grupy, a najwięcej do trzeciej. Wiele czynników fizycznych i chemicznych może inicjować wystąpienie objawów. Do najczęstszych z nich należą: suche, wilgotne lub zimne powietrze, dym tytoniowy, kurz, spaliny samochodowe, stres, zmiana pozycji ciała, oziębienie ciała, intensywne zapachy oraz substancje drażniące. Diagnostyka obejmuje wyeliminowanie innych chorób oraz przeprowadzenie badań, które to ułatwią.
Metody stosowane w podstawowej diagnostyce niealergicznych nieżytów nosa
- wywiad ( podstawa)
- badanie laryngologiczne - endoskopowe(laryngolog)
- testy skórne (alergolog)
- ocena przeciwciał sIgE (alergolog)
- badania drożności nosa - rhinomanometria (alergolog lub laryngolog)
- cytologia błony śluzowej nosa (alergolog lub laryngolog)
- ocena czynności aparatu śluzowo-rzęskowego (alergolog lub laryngolog)
- diagnostyka obrazowa (MR - rezonans magnetyczny, TK- tomografia komputerowa)
- konsultacja pulmonologiczna
- konsultacja innych specjalistów (m.in wykluczenie LPR-refluks żoładkowo-gardłowy)
W przebiegu niealergicznych nieżytów nosa możemy obserwować stopniowe narastanie dolegliwości oraz zmian w obrębie błony śluzowej nosa.
Wyróżniamy trzy stopnie niealergicznych nieżytów nosa
stopień I - kichanie, wodnista wydzielina, okresowa niedrożność nosa, świąd nosa, poprawa po lekach obkurczających
stopień II - znaczna niedrożność nosa, niewielka ilość wodnistej wydzieliny, zmiany przerostowe i polipowate w nosie i zatokach, częściowa poprawa po lekach obkurczających
stopień III - całkowita blokada nosa, polipy nosa i zatok, astma, brak poprawy po lekach obkurczających.
NIEALERGICZNE NIEŻYTY NOSA - rozpoznania szczegółowe
Idiopatyczny nieżyt nosa, zwany także naczynioruchowym nieżytem nosa lub niealergicznym nieinfekcyjnym nieżytem nosa stanowi od 5 do 28% wszystkich nieżytów nosa. Choroba charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem, stąd stosowana również nazwa całoroczne niealergiczne zapalenie błony śluzowej nosa. Występuje zwykle u dorosłych, częściej u kobiet. Podobieństwo objawów niealergicznego zapalenia błony śluzowej przypomina objawy występujące w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa. Wśród tego typu nieżytów nosa możemy wyróżnić dwie postacie: z dominującym wyciekiem z nosa oraz z dominującą niedrożnością nosa.
W postaci z dominującym wyciekiem z nosa występuje zaburzenie progu pobudliwości receptorów czuciowych błony śluzowej nosa i dochodzi do zwiększonego wydzielania i uwalniania neuropeptydów w okolicy gruczołów błony śluzowej nosa. Postać ta występuje częściej, możliwe, że jest fazą początkową choroby.
W postaci z dominującą niedrożnością dochodzi do przewagi receptorów ß-adrenergicznych, co powoduje utrudnienie odpływu krwi z naczyń małżowin nosowych.
Zespół niealergiczego nieżytu nosa z eozynofilią (NARES, non-allergic rhinitis with eosinophilia syndrome) Charakterystyczną cechą tego zespołu, w odróżnieniu od innych niealergicznych nieżytów nosa, są obfite nacieki eozynofilowe w błonie śluzowej nosa. W przebiegu NARES możemy obserwować kilka etapów. Początkowo dochodzi do migracji eozynofilów z naczyń krwionośnych do wydzieliny błony śluzowej. Później następuje gromadzenie eozynofilów w obrębie błony śluzowej. W końcowym etapie powstają polipy nosa.
Choroba charakteryzuje się napadowym seryjnym kichaniem. Często występuje świąd w jamie nosowogardłowej. Część chorych może skarżyć się na uporczywe blokady nosa z rzadkimi napadami kichania i wodnistą wydzieliną.
Wśród czynników wyzwalających napady najczęściej wymienia się zmiany pogody, intensywne zapachy i substancje drażniące. Czasami występowanie objawów poprzedzają infekcje wirusowe. W około 42% przypadków nie można stwierdzić, jaki czynnik wywołuje objawy nieżytu nosa. U 1/3 chorych występują, szczególnie w późniejszym okresie choroby, przerostowe zapalenia błony śluzowej zatok przynosowych, polipy nosa oraz astma. Zespół ten może stanowić początkowy okres triady aspirynowej (nietolerancja kwasu acetylosalicylowego, polipy nosa, astma).
Inną postacią niealergicznego nieżytu nosa z eozynofilią jest BENARS (Blood Eozynophilic Nonallergic Rhinitis Syndrome), w którym obserwujemy znacznie podwyższoną liczbę ezozynofili we krwi, (średnio 957/mm3). Ocenia się, że ten nieżyt nosa dotyczy ok. 4% chorych z niealergicznymi nieżytami nosa.
Zawodowy nieżyt nosa wywoływany jest przez substancje powietrznopochode występujące w miejscu pracy. Wśród tych czynników wymienia się czynniki fizyczne: pyły drzewne, węglowe, bawełniane, cementowe o cząsteczkach o średnicy >5ľm; czynniki chemiczne: dwutlenek siarki, arsen, chrom, siarkowodór, formalina, żywice epoksydowe, izocyjaniany; czynniki biologiczne: środki grzybobójcze, pestycydy, detergenty; czynniki klimatyczne: gorące lub zimne powietrze, gwałtowne zmiany temperatur, promieniowanie podczerwone. Nieżyt ten może być początkiem astmy zawodowej. Nieżyt należy różnicować z alergicznym zawodowym nieżytem nosa ( konieczne wykonanie testów naskórkowych NTP)
Hormonalny nieżyt nosa występuje podczas ciąży. Objawy są podobne jak w innych postaciach nieżytu nosa. Występują z reguły w drugiej połowie ciąży. Podwyższone stężenie estrogenów może być czynnikiem blokującym acetylocholinę i zwiększającym odczyny cholinergiczne błony śluzowej nosa. Powoduje to zmiany w obrębie błony śluzowej nosa pod postacią zwiększonej aktywności gruczołów surowiczo-śluzowych oraz zwiększonego jej unaczynienia. Po porodzie objawy najczęściej ustępują. Nieżyt o podobnych objawach może występować w okresie dojrzewania, w czasie cyklu miesiączkowego, niedoczynności tarczycy.
W podeszłym wieku (powyżej 65 lat) może występować nieżyt nosa objawiający się nadprodukcją wodnistej wydzieliny, którego podłożem mogą być również zaburzenia hormonalne.
Polekowy nieżyt nosa występuje u części chorych pod wpływem miejscowego lub ogólnego podawania leków.
Najczęściej tego typu nieżyty nosa rozwijają się w wyniku długotrwałego donosowego stosowania leków obkurczających błonę śluzową nosa. Dochodzi wówczas do zaburzeń funkcjonowania układu współczulnego błony śluzowej nosa. W wyniku długotrwałego stosowania tego typu preparatów dochodzi do zjawiska tzw. odbicia, czyli zwiększonego obrzęku błony śluzowej nosa i znacznej blokady nosa. U części chorych, najprawdopodobniej w pierwszym okresie choroby, małżowiny nosowe są blade, obrzęknięte i rozpulchnione.(podobnie jak w alergii- stąd konieczność diagnostyki alergologicznej) W późniejszym okresie błona śluzowa staje się zanikowa, w badaniach histopatologicznych stwierdza się zanik rzęsek i często poważne nieodwracalne uszkodzenie nabłonka błony śluzowej nosa.
Należy pamiętać, że bezpośrednie uszkodzenie nabłonka często zwiększają środki konserwujące używane do produkcji kropli obkurczających błonę śluzową nosa. Również leki stosowane do worka spojówkowego, mogą wywoływać polekowy nieżyt nosa.
Z leków podawanych ogólnie zmiany drożności nosa powodują najczęściej następujące grupy leków: obniżające ciśnienie krwi, leki przeciwdepresyjne, doustne leki obkurczające błonę śluzową nosa oraz doustne środki antykoncepcyjne. Ocenia się, że występowanie tego nieżytu nosa wynosi do 50% chorych, których główną dolegliwością jest niedrożność nosa.
Nieżyt nosa w wyniku działania środków drażniących jest nieżytem, w którym nadmierny odruch nosowy jest mechanizmem przyczynowym tej choroby. U chorych dochodzi do przewagi układu nerwowego tzw. przywspółczulnego. Nieżyt nosa występuje u osób z nadmiernymi nieswoistymi reakcjami na substancje drażniące (perfumy, zapachy). U większości populacji substancje te nie wywołują dolegliwości. Objawy częściej występują u kobiet niż u mężczyzn i charakteryzują się głównie wodnistym wyciekiem z nosa, kichaniem oraz nieznaczną niedrożnością nosa.
Nieżyt nosa w wyniku działania żywności charakteryzuje się występowaniem gwałtownego wycieku z nosa po spożyciu gorących i/lub pikantnych pokarmów. Czasami wyciekom z nosa może towarzyszyć zaczerwienie twarzy i pocenie się. Reakcja ta jest wywołana przez aktywację układu nerwowego tzw.przywspółczulnego wywołaną inhalacją zapachu składników pożywienia. Stymulatorem tych reakcji jest kapsaicyna - substancja występująca w owocu pieprzowca. Alkohol natomiast powoduje fizjologiczne rozszerzenie naczyń i niedrożność przewodów nosowych. Objawy występujące po jego spożyciu mogą być także następstwem nadwrażliwości na składniki zawarte w napojach alkoholowych. Należy pamiętać, że prawdziwa alergia pokarmowa prawie nigdy nie jest przyczyną izolowanego nieżytu nosa, lecz towarzyszą jej często dodatkowo zmiany skórne oraz objawy z przewodu pokarmowego.
Emocjonalny nieżyt nosa wywołany jest przez działanie emocji i stresu na ważny ośrodek nerwowy w mózgu - podwzgórze. W odpowiedzi na bodźce z podwzgórza dochodzi do przewagi działania układu przywspółczulnego w obrębie błony śluzowej nosa. Pacjenci skarżą się na znaczną niedrożność nosa z niewielkim wyciekiem nosowym.
Zanikowy nieżyt nosa występuje w dwóch postaciach: pierwotny (ozena) i wtórny występujący u osób po przebytych operacjach w obrębie jam nosa i zatok przynosowych oraz u osób przebywających w dużym zapyleniu i zanieczyszczeniu chemicznym powietrza. W obu postaciach nieżytu nosa dochodzi do zaniku błony śluzowej i rusztowania kostnego małżowin nosowych. W warstwie nabłonkowej może występować zmiana przednowotworowa nabłonka migawkowego w nabłonek płaski. Powstawanie postaci pierwotnej choroby przypisywano zakażeniu różnymi bakteriami w tym Klebsiella ozaenae. Obecnie wydaje się, że bakterie stanowią wtórne zakażenie, a nie pierwotny czynnik przyczynowy. Głównym objawem jest suchość w nosie, a często również w gardle i krtani. Czasami jamy nosa wypełnione są cuchnącymi strupami. Chociaż jamy nosa są szerokie, to jednak chorzy często skarżą się na trudności w oddychaniu przez nos.
Leczenie niealergicznych nieżytów nosa obejmuje:
- eliminację czynników wywołujących,
- leczenie objawowe,
- leczenie chirurgiczne.
Eliminacja czynników wywołujących; przemyśleć zmianę warunków pracy, zastosować maski i filtry ochronne, unikać czynników drażniących, odstawić leki w porozumieniu z lekarzem.
W leczeniu objawowym stosujemy płukanie jamy nosowej roztworem fizjologicznym soli lub wody morskiej, w razie uzasadnienia leki przeciwhistaminowe raczej 1 generacji, glikokortykosteroidy, rozsądnie leki obkurczające błonę śluzową nosa( do 5 dni), leki przeciwcholinergiczne, leki przeciwleukotrienowe.
Płukanie jamy nosowej powoduje zmniejszenie wycieku zanosowego, kichania i obrzęku błony śluzowej nosa i pozwala na sprawne usuwanie substancji drażniących.
Leczenie chirurgiczne obejmuje korektę nieprawidłowości anatomicznych, zmniejszenie objętości małżowin nosowych, usunięcie chorobowo zmienionych tkanek oraz przerwanie przywspółczulnego unerwienia błony śluzowej nosa. Należy pamiętać, że leczenie chirurgiczne nie jest leczeniem pierwszego wyboru i nie usuwa przyczyn choroby. Jednak w skojarzeniu z innymi metodami leczenia może znacznie poprawić komfort życia chorego z niealergicznym nieżytem nosa
Powyższe informacje, to tylko "malutka" ilość wiedzy na temat niealergicznych problemów nosowych, wszystkie przyczyny doskonale zna laryngolog, do którego bezwględnie powinniście się Państwo zgłosić w przypadku otrzymania informacji jak napisałem na wstępie "Nie wymaga leczenia w Poradni Alergologicznej" Wiedza medyczna, którą przekazujemy Pacjentom zawsze jest ważna, bo pomaga zrozumieć istotę choroby i zaakceptować zalecone leczenie. Przestrzegam jednak zawsze przed jednym - korzystając z takiej "wyrywkowej" i bardzo powierzchownej wiedzy - nie próbujmy sobie sami stawiać rozpoznania choroby. Zostawmy to fachowcom. Są tacy (bez wyobraźni), którzy się przechwalają, że po przeczytaniu kilku książek mogliby zaprojektować 40 piętrowy wieżowiec. Ja - nie chciałbym w takim mieszkać. Wybrałbym zdecydowanie taki, który zaprojektował architekt specjalizujący się w budowie wieżowców.
Temat niealergicznych katarów u dzieci, w okresie dojrzewania immunologicznego, szczególnie o podłożu infekcyjnym - to również bardzo ważna sprawa. Postaram się kiedyś także przybliżyć ten problem.
Niealergiczne nieżyty nosa
Nieżyt nosa (rhinitis) to zapalenie błony śluzowej nosa, w przebiegu którego występuje jeden (lub więcej) z następujących objawów:
- niedrożność nosa,
- wodnista wydzielina nosowa,
- świąd nosa
- kichanie.
Niealergiczny nieżyt nosa to takie zapalenie błony śluzowej nosa, w przebiegu którego nie udaje się potwierdzić etiologii alergicznej. Rozpoznanie ustala się na podstawie wykluczenia innych chorób (m.in. zmian anatomicznych w obrębie noso-gardła, chorób ogólnoustrojowych). Niealergiczny nieżyt nosa charakteryzuje wodnista wydzielina i brak objawów infekcji. U podłoża zmian zapalnych w błonie śluzowej nosa leży nadreaktywność błony śluzowej nosa. Nadreaktywność błony śluzowej nosa określa się jako nadmierną reakcję błony śluzowej nosa na różne czynniki otoczenia, spowodowane m.in. uszkodzeniem nabłonka nosa, zwiększoną pobudliwością receptorów błony śluzowej nosa, zmianami przewodnictwa nerwowego w układzie nerwowym, uwalnianiem w błonie śluzowej nosa komórek zapalnych oraz nacieki z tych komórek.
Niealergiczne nieżyty nosa stanowią nawet do 60% wszystkich nieżytów nosa. Uwaga: Często zdarza się współistnienie zarówno alergicznego, jak i niealegicznego nieżytu nosa.
Przyczyna choroby jest nieznana, testy skórne są ujemne, poziom całkowity IgE w normie oraz brak alergenowo swoistych IgE.
Niealergiczne nieżyty nosa mogą występować w każdym wieku, jednak zwykle występują po 20 r.ż. i częściej u kobiet.
W zależności od występujących objawów chorych możemy podzielić na trzy grupy:
- chorzy z dominującym kichaniem
- chorzy z dominującym wyciekiem z nosa
- chorzy z dominującą niedrożnością nosa.
Najmniej chorych kwalifikuje się do pierwszej grupy, a najwięcej do trzeciej. Wiele czynników fizycznych i chemicznych może inicjować wystąpienie objawów. Do najczęstszych z nich należą: suche, wilgotne lub zimne powietrze, dym tytoniowy, kurz, spaliny samochodowe, stres, zmiana pozycji ciała, oziębienie ciała, intensywne zapachy oraz substancje drażniące. Diagnostyka obejmuje wyeliminowanie innych chorób oraz przeprowadzenie badań, które to ułatwią.
Metody stosowane w podstawowej diagnostyce niealergicznych nieżytów nosa
- wywiad ( podstawa)
- badanie laryngologiczne - endoskopowe(laryngolog)
- testy skórne (alergolog)
- ocena przeciwciał sIgE (alergolog)
- badania drożności nosa - rhinomanometria (alergolog lub laryngolog)
- cytologia błony śluzowej nosa (alergolog lub laryngolog)
- ocena czynności aparatu śluzowo-rzęskowego (alergolog lub laryngolog)
- diagnostyka obrazowa (MR - rezonans magnetyczny, TK- tomografia komputerowa)
- konsultacja pulmonologiczna
- konsultacja innych specjalistów (m.in wykluczenie LPR-refluks żoładkowo-gardłowy)
W przebiegu niealergicznych nieżytów nosa możemy obserwować stopniowe narastanie dolegliwości oraz zmian w obrębie błony śluzowej nosa.
Wyróżniamy trzy stopnie niealergicznych nieżytów nosa
stopień I - kichanie, wodnista wydzielina, okresowa niedrożność nosa, świąd nosa, poprawa po lekach obkurczających
stopień II - znaczna niedrożność nosa, niewielka ilość wodnistej wydzieliny, zmiany przerostowe i polipowate w nosie i zatokach, częściowa poprawa po lekach obkurczających
stopień III - całkowita blokada nosa, polipy nosa i zatok, astma, brak poprawy po lekach obkurczających.
NIEALERGICZNE NIEŻYTY NOSA - rozpoznania szczegółowe
Idiopatyczny nieżyt nosa, zwany także naczynioruchowym nieżytem nosa lub niealergicznym nieinfekcyjnym nieżytem nosa stanowi od 5 do 28% wszystkich nieżytów nosa. Choroba charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem, stąd stosowana również nazwa całoroczne niealergiczne zapalenie błony śluzowej nosa. Występuje zwykle u dorosłych, częściej u kobiet. Podobieństwo objawów niealergicznego zapalenia błony śluzowej przypomina objawy występujące w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa. Wśród tego typu nieżytów nosa możemy wyróżnić dwie postacie: z dominującym wyciekiem z nosa oraz z dominującą niedrożnością nosa.
W postaci z dominującym wyciekiem z nosa występuje zaburzenie progu pobudliwości receptorów czuciowych błony śluzowej nosa i dochodzi do zwiększonego wydzielania i uwalniania neuropeptydów w okolicy gruczołów błony śluzowej nosa. Postać ta występuje częściej, możliwe, że jest fazą początkową choroby.
W postaci z dominującą niedrożnością dochodzi do przewagi receptorów ß-adrenergicznych, co powoduje utrudnienie odpływu krwi z naczyń małżowin nosowych.
Zespół niealergiczego nieżytu nosa z eozynofilią (NARES, non-allergic rhinitis with eosinophilia syndrome) Charakterystyczną cechą tego zespołu, w odróżnieniu od innych niealergicznych nieżytów nosa, są obfite nacieki eozynofilowe w błonie śluzowej nosa. W przebiegu NARES możemy obserwować kilka etapów. Początkowo dochodzi do migracji eozynofilów z naczyń krwionośnych do wydzieliny błony śluzowej. Później następuje gromadzenie eozynofilów w obrębie błony śluzowej. W końcowym etapie powstają polipy nosa.
Choroba charakteryzuje się napadowym seryjnym kichaniem. Często występuje świąd w jamie nosowogardłowej. Część chorych może skarżyć się na uporczywe blokady nosa z rzadkimi napadami kichania i wodnistą wydzieliną.
Wśród czynników wyzwalających napady najczęściej wymienia się zmiany pogody, intensywne zapachy i substancje drażniące. Czasami występowanie objawów poprzedzają infekcje wirusowe. W około 42% przypadków nie można stwierdzić, jaki czynnik wywołuje objawy nieżytu nosa. U 1/3 chorych występują, szczególnie w późniejszym okresie choroby, przerostowe zapalenia błony śluzowej zatok przynosowych, polipy nosa oraz astma. Zespół ten może stanowić początkowy okres triady aspirynowej (nietolerancja kwasu acetylosalicylowego, polipy nosa, astma).
Inną postacią niealergicznego nieżytu nosa z eozynofilią jest BENARS (Blood Eozynophilic Nonallergic Rhinitis Syndrome), w którym obserwujemy znacznie podwyższoną liczbę ezozynofili we krwi, (średnio 957/mm3). Ocenia się, że ten nieżyt nosa dotyczy ok. 4% chorych z niealergicznymi nieżytami nosa.
Zawodowy nieżyt nosa wywoływany jest przez substancje powietrznopochode występujące w miejscu pracy. Wśród tych czynników wymienia się czynniki fizyczne: pyły drzewne, węglowe, bawełniane, cementowe o cząsteczkach o średnicy >5ľm; czynniki chemiczne: dwutlenek siarki, arsen, chrom, siarkowodór, formalina, żywice epoksydowe, izocyjaniany; czynniki biologiczne: środki grzybobójcze, pestycydy, detergenty; czynniki klimatyczne: gorące lub zimne powietrze, gwałtowne zmiany temperatur, promieniowanie podczerwone. Nieżyt ten może być początkiem astmy zawodowej. Nieżyt należy różnicować z alergicznym zawodowym nieżytem nosa ( konieczne wykonanie testów naskórkowych NTP)
Hormonalny nieżyt nosa występuje podczas ciąży. Objawy są podobne jak w innych postaciach nieżytu nosa. Występują z reguły w drugiej połowie ciąży. Podwyższone stężenie estrogenów może być czynnikiem blokującym acetylocholinę i zwiększającym odczyny cholinergiczne błony śluzowej nosa. Powoduje to zmiany w obrębie błony śluzowej nosa pod postacią zwiększonej aktywności gruczołów surowiczo-śluzowych oraz zwiększonego jej unaczynienia. Po porodzie objawy najczęściej ustępują. Nieżyt o podobnych objawach może występować w okresie dojrzewania, w czasie cyklu miesiączkowego, niedoczynności tarczycy.
W podeszłym wieku (powyżej 65 lat) może występować nieżyt nosa objawiający się nadprodukcją wodnistej wydzieliny, którego podłożem mogą być również zaburzenia hormonalne.
Polekowy nieżyt nosa występuje u części chorych pod wpływem miejscowego lub ogólnego podawania leków.
Najczęściej tego typu nieżyty nosa rozwijają się w wyniku długotrwałego donosowego stosowania leków obkurczających błonę śluzową nosa. Dochodzi wówczas do zaburzeń funkcjonowania układu współczulnego błony śluzowej nosa. W wyniku długotrwałego stosowania tego typu preparatów dochodzi do zjawiska tzw. odbicia, czyli zwiększonego obrzęku błony śluzowej nosa i znacznej blokady nosa. U części chorych, najprawdopodobniej w pierwszym okresie choroby, małżowiny nosowe są blade, obrzęknięte i rozpulchnione.(podobnie jak w alergii- stąd konieczność diagnostyki alergologicznej) W późniejszym okresie błona śluzowa staje się zanikowa, w badaniach histopatologicznych stwierdza się zanik rzęsek i często poważne nieodwracalne uszkodzenie nabłonka błony śluzowej nosa.
Należy pamiętać, że bezpośrednie uszkodzenie nabłonka często zwiększają środki konserwujące używane do produkcji kropli obkurczających błonę śluzową nosa. Również leki stosowane do worka spojówkowego, mogą wywoływać polekowy nieżyt nosa.
Z leków podawanych ogólnie zmiany drożności nosa powodują najczęściej następujące grupy leków: obniżające ciśnienie krwi, leki przeciwdepresyjne, doustne leki obkurczające błonę śluzową nosa oraz doustne środki antykoncepcyjne. Ocenia się, że występowanie tego nieżytu nosa wynosi do 50% chorych, których główną dolegliwością jest niedrożność nosa.
Nieżyt nosa w wyniku działania środków drażniących jest nieżytem, w którym nadmierny odruch nosowy jest mechanizmem przyczynowym tej choroby. U chorych dochodzi do przewagi układu nerwowego tzw. przywspółczulnego. Nieżyt nosa występuje u osób z nadmiernymi nieswoistymi reakcjami na substancje drażniące (perfumy, zapachy). U większości populacji substancje te nie wywołują dolegliwości. Objawy częściej występują u kobiet niż u mężczyzn i charakteryzują się głównie wodnistym wyciekiem z nosa, kichaniem oraz nieznaczną niedrożnością nosa.
Nieżyt nosa w wyniku działania żywności charakteryzuje się występowaniem gwałtownego wycieku z nosa po spożyciu gorących i/lub pikantnych pokarmów. Czasami wyciekom z nosa może towarzyszyć zaczerwienie twarzy i pocenie się. Reakcja ta jest wywołana przez aktywację układu nerwowego tzw.przywspółczulnego wywołaną inhalacją zapachu składników pożywienia. Stymulatorem tych reakcji jest kapsaicyna - substancja występująca w owocu pieprzowca. Alkohol natomiast powoduje fizjologiczne rozszerzenie naczyń i niedrożność przewodów nosowych. Objawy występujące po jego spożyciu mogą być także następstwem nadwrażliwości na składniki zawarte w napojach alkoholowych. Należy pamiętać, że prawdziwa alergia pokarmowa prawie nigdy nie jest przyczyną izolowanego nieżytu nosa, lecz towarzyszą jej często dodatkowo zmiany skórne oraz objawy z przewodu pokarmowego.
Emocjonalny nieżyt nosa wywołany jest przez działanie emocji i stresu na ważny ośrodek nerwowy w mózgu - podwzgórze. W odpowiedzi na bodźce z podwzgórza dochodzi do przewagi działania układu przywspółczulnego w obrębie błony śluzowej nosa. Pacjenci skarżą się na znaczną niedrożność nosa z niewielkim wyciekiem nosowym.
Zanikowy nieżyt nosa występuje w dwóch postaciach: pierwotny (ozena) i wtórny występujący u osób po przebytych operacjach w obrębie jam nosa i zatok przynosowych oraz u osób przebywających w dużym zapyleniu i zanieczyszczeniu chemicznym powietrza. W obu postaciach nieżytu nosa dochodzi do zaniku błony śluzowej i rusztowania kostnego małżowin nosowych. W warstwie nabłonkowej może występować zmiana przednowotworowa nabłonka migawkowego w nabłonek płaski. Powstawanie postaci pierwotnej choroby przypisywano zakażeniu różnymi bakteriami w tym Klebsiella ozaenae. Obecnie wydaje się, że bakterie stanowią wtórne zakażenie, a nie pierwotny czynnik przyczynowy. Głównym objawem jest suchość w nosie, a często również w gardle i krtani. Czasami jamy nosa wypełnione są cuchnącymi strupami. Chociaż jamy nosa są szerokie, to jednak chorzy często skarżą się na trudności w oddychaniu przez nos.
Leczenie niealergicznych nieżytów nosa obejmuje:
- eliminację czynników wywołujących,
- leczenie objawowe,
- leczenie chirurgiczne.
Eliminacja czynników wywołujących; przemyśleć zmianę warunków pracy, zastosować maski i filtry ochronne, unikać czynników drażniących, odstawić leki w porozumieniu z lekarzem.
W leczeniu objawowym stosujemy płukanie jamy nosowej roztworem fizjologicznym soli lub wody morskiej, w razie uzasadnienia leki przeciwhistaminowe raczej 1 generacji, glikokortykosteroidy, rozsądnie leki obkurczające błonę śluzową nosa( do 5 dni), leki przeciwcholinergiczne, leki przeciwleukotrienowe.
Płukanie jamy nosowej powoduje zmniejszenie wycieku zanosowego, kichania i obrzęku błony śluzowej nosa i pozwala na sprawne usuwanie substancji drażniących.
Leczenie chirurgiczne obejmuje korektę nieprawidłowości anatomicznych, zmniejszenie objętości małżowin nosowych, usunięcie chorobowo zmienionych tkanek oraz przerwanie przywspółczulnego unerwienia błony śluzowej nosa. Należy pamiętać, że leczenie chirurgiczne nie jest leczeniem pierwszego wyboru i nie usuwa przyczyn choroby. Jednak w skojarzeniu z innymi metodami leczenia może znacznie poprawić komfort życia chorego z niealergicznym nieżytem nosa
Powyższe informacje, to tylko "malutka" ilość wiedzy na temat niealergicznych problemów nosowych, wszystkie przyczyny doskonale zna laryngolog, do którego bezwględnie powinniście się Państwo zgłosić w przypadku otrzymania informacji jak napisałem na wstępie "Nie wymaga leczenia w Poradni Alergologicznej" Wiedza medyczna, którą przekazujemy Pacjentom zawsze jest ważna, bo pomaga zrozumieć istotę choroby i zaakceptować zalecone leczenie. Przestrzegam jednak zawsze przed jednym - korzystając z takiej "wyrywkowej" i bardzo powierzchownej wiedzy - nie próbujmy sobie sami stawiać rozpoznania choroby. Zostawmy to fachowcom. Są tacy (bez wyobraźni), którzy się przechwalają, że po przeczytaniu kilku książek mogliby zaprojektować 40 piętrowy wieżowiec. Ja - nie chciałbym w takim mieszkać. Wybrałbym zdecydowanie taki, który zaprojektował architekt specjalizujący się w budowie wieżowców.
Temat niealergicznych katarów u dzieci, w okresie dojrzewania immunologicznego, szczególnie o podłożu infekcyjnym - to również bardzo ważna sprawa. Postaram się kiedyś także przybliżyć ten problem.